Najważniejsze składniki, które człowiek dostarcza do organizmu każdego dnia, to węglowodany, białka oraz tłuszcze. Dlatego też osoby chore na cukrzycę powinny brać pod uwagę nie tylko ilość spożywanych węglowodanów, ale również białek i tłuszczy. W związku z tym warto wiedzieć, jak obliczać nie tylko wymienniki węglowodanowe, ale również wymienniki białkowo-tłuszczowe.
Czym są wymienniki białkowo-tłuszczowe?
Wymienniki białkowo-tłuszczowe (WBT) stanowią równowartość 100 kcal, które pochodzą z białka i/lub tłuszczu. Wymienniki te zostały wprowadzone przeważnie na potrzeby osób, które korzystają z pomp insulinowych, a zostały one sformułowane później niż wymienniki węglowodanowe. Posiłki, które są bogate w tłuszcze i białko, również przyczyniają się do powstawania hiperglikemii po kilku godzinach od jedzenia i w związku z tym stwierdzono, że na te składniki także należy podawać insulinę. Dzięki wymiennikom białkowo-tłuszczowym można obliczyć dawkę potrzebnej insuliny.
Jak obliczyć wymienniki białkowo-tłuszczowe?
Obliczanie wymienników białkowo-tłuszczowych jest trudniejsze niż obliczanie wymienników węglowodanowych. Tutaj ważne znaczenie mają kalorie, a na całkowitą kaloryczność produktu składa się energia, która pochodzi z węglowodanów, białek i tłuszczów. Z kolei przy obliczaniu WBT nie bierze się pod uwagę węglowodanów. Dlatego też przy obliczaniu produktów albo potraw złożonych należy pamiętać o tym, aby od całkowitej liczby kalorii odjąć te, które pochodzą z węglowodanów. Natomiast łatwiej oblicza się WBT, gdy w produkcie znajduje się głównie białko i tłuszcz, np. w wędlinie, ponieważ ich kaloryczność będzie wynikała przeważnie z białka i tłuszczu. Tutaj będą brane pod uwagę kalorie, które dzieli się przez 100.
Podczas obliczania WBT należy pamiętać o tym, że:
- 1 WBT = 100 kcal z tłuszczów i białka,
- 1 g białka = 4 kcal,
- 1 g tłuszczu = 9 kcal,
- 1 g węglowodanów = 4 kcal.
Przykładowe obliczenie wymienników białkowo-tłuszczowych dla batona mlecznego
Baton mleczny waży 35 g i zgodnie z informacją na opakowaniu zawiera on 190 kcal; 2,5 g białka; 11,4 g tłuszczu oraz 19,5 g węglowodanów, czyli 2 WW.
Wymienniki białkowo-tłuszczowe można obliczyć na dwa sposoby.
- Sposób numer 1:
Aby obliczyć, ile kalorii pochodzi z węglowodanów, należy: 19,5 x 4 = 78 kcal.
Następnie od całkowitej kaloryczności produktu, czyli 190 kcal, należy odjąć kalorie z cukrów: 190 – 78 = 112, czyli kalorie z białka i tłuszczu wynoszą w zaokrągleniu 1 WBT.
- Sposób numer 2:
Drugi sposób jest bardziej skomplikowany. Jeśli wiadomo, że 1 g białka to 4 kcal, a 1 g tłuszczu to 9 kcal, to można obliczyć, że w batonie jest 10 kcal, które pochodzą z białka, czyli 2,5 x 4 = 10, a także 102 kcal, które pochodzą z tłuszczu, czyli 11,4 x 9 = 102. To oznacza, że razem będzie to 112 kcal, czyli w zaokrągleniu 1 WBT.
Dzięki temu wiadomo, że baton mleczny o wadze 35 g ma 2 WW + 1 WBT.
Ile należy podać insuliny na 1 WBT?
Zostało przyjęte, że na 1 WBT należy podać tyle samo insuliny, co na 1 WW, ale według indywidualnego przelicznika. Tylko tutaj podawanie insuliny należy rozłożyć w czasie. W związku z tym powinno się tutaj skorzystać z funkcji bolusa przesłużonego na samo WBT albo złożonego na WBT + WW. istotne jest również zwrócenie uwagi, na jak długo należy ustawić taki bolus. Okazuje się, że im więcej WBT, tym bolus powinien być dłuższy.
Taki bolus najłatwiej będzie obliczyć poprzez dodanie cyfry 2 do liczby WBT, jakie ma się zamiar spożyć, czyli do batona mlecznego należałby ustawić bolus na 3 godziny, gdyż 1 + 2 = 3. Mniej więcej tyle czasu będzie potrzebne naszemu organizmowi, aby strawił posiłek białkowo-tłuszczowy i dlatego też przez taki czas będzie mu potrzebne dodatkowa insulina. Na podstawie tej zasady widać, że żaden bolus przedłużony nie może być krótszy niż trzy godziny.
Taki WBT zaczyna się liczyć od 100 kcal, a jeżeli białko i tłuszcz dostarczają razem mniej niż 100 kcal, to nie trzeba brać ich pod uwagę.
Obliczanie spożytych wymienników białkowo-tłuszczowych nie jest łatwe, a przeważnie wtedy, gdy konieczne jest rozbijanie poszczególnych produktów z danego posiłku z uwzględnieniem białek i tłuszczów, które znajdują się w nich, a także obliczenie energii, która została z nimi dostarczona.
