System wymienników węglowodanowych został wymyślony na potrzeby osób z cukrzycą. Zostały one umieszczone w specjalnych tabelach, aby pacjentom było łatwiej wymieniać jedne produkty na inne, aby dzięki temu urozmaicić swoją dietę. Wymienniki dostępne są w postaci tabeli, ale też można je obliczać samemu. Jak obliczać wymienniki węglowodanowe?
Czym są wymienniki węglowodanowe?
Wymiennik węglowodanowy to ilość produktu spożywczego, która będzie zawierała 10 g przyswajalnych węglowodanów. Jednak 10 g węglowodanów, które stanowią 1 WW jest wielkością umowną, gdyż nawet wcześniej 1 WW to było 12 g węglowodanów, ale wartość ta została zaokrąglona, aby chorym było łatwiej przeliczać wymienniki.
Jak obliczyć wymienniki węglowodanowe?
Aby obliczyć wymienniki węglowodanowe, będzie potrzebna waga kuchenna, a także informacja o gramaturze oraz zawartości węglowodanów w 100 g albo w porcji danego produktu.
Samodzielne obliczanie wymienników węglowodanowych na przykładzie banana
W 100 g banana znajduje się 23,5 g węglowodanów oraz 1,7 g błonnika. Jeden banan waży około 200 g. Najpierw należy obliczyć ilość węglowodanów oraz błonnika, które zawarte są w jednym bananie.
- Węglowodany:
100 g – 23,5 g węglowodanów
200 g – x g węglowodanów
x g węglowodanów = (200 g x 23,5 g) / 100 g = 47 g węglowodanów
- Błonnik:
100 g – 1,7 g błonnika
200 g- x g błonnika
x g błonnika = (200 g x 1,7 g) / 100 g = 3,4 g błonnika
To oznacza, że w jednym bananie znajduje się 47 g węglowodanów oraz 3,4 g błonnika. Następnie należy obliczyć liczbę węglowodanów przyswajalnych.
Węglowodany przyswajalne = 47 g – 3,4 g = 43,6 g
Dopiero można obliczyć ilość wymienników węglowodanowych.
WW = 43,6 g / 10 g = 4,36 WW ~ 4,4 WW
To oznacza, że w jednym bananie o wadze około 200 g znajduje się 4,4 WW.
Obliczanie wymienników węglowodanowych na podstawie tabel wymienników węglowodanowych na przykładzie marchewki
Z tabeli wymienników węglowodanowych można odczytać, że 100 g marchewki zawiera 0,5 WW. Kiedy marchewka waży 45 g, należy obliczyć tak:
0,5 WW – 100 g
x WW – 45 g
x WW = (45 g x 0,5 WW) / 100 g = 0,22 WW ~ 0,2 WW
To oznacza, że jedna marchewka o wadze 45 g zawiera 0,2 WW.
Dlaczego liczy się wymienniki węglowodanowe?
Osoby z cukrzycą muszą bardzo dokładnie wiedzieć, ile węglowodanów znajduje się w ich posiłku. Chorzy, którzy są leczeni insuliną, muszą wziąć pod uwagę ilość wymienników, aby można było obliczyć dawkę leku do danego posiłku. Dlatego też dawka insuliny jest wtórna do zaplanowanego posiłku. Jest to związane z tym, że jednego dnia, np. na obiad osoba chora zje mniej węglowodanów i będzie musiała wziąć mniej insuliny, a innego dnia te ilości mogą być większe. Tutaj istotne jest, aby glikemie po posiłkach mieściły się w normie.
Natomiast w przypadku osób z cukrzycą typu 2 leczenie będzie wyglądało trochę inaczej, gdyż zażywają oni leki doustne. Tutaj dawki leków są stałe, dlatego też posiłki powinny mieć podobną zawartość węglowodanów. To oznacza, że osoba z cukrzycą typu 1 podczas przygotowywania posiłku, będzie obliczała w nim wymiennik, a potem obliczała także potrzebną dawkę insuliny. Z kolei osoba z cukrzycą typu 2, która przyjmuje stałe dawki leków, musi cały czas pamiętać o tym, ile może zjeść wymienników na dany posiłek, ale też tak dobierać produkty, aby zmieścić się w swoim limicie.
Czym jest przelicznik insulina-wymiennik?
Potrzebna dawka insuliny do danego posiłku będzie zależała od trzech zmiennych, czyli:
- glikemii przed posiłkiem;
- ilości wymienników węglowodanowych, a u osób, które korzystają z pompy, również ilości wymienników białkowo-tłuszczowych;
- wrażliwości na insulinę.
W przypadku wrażliwości na insulinę, to jest to cecha indywidualna, która zależy np. od wieku oraz wagi. Dlatego też każdy chory ma swój przelicznik insulina-wymiennik. Taki przelicznik waha się średnio pomiędzy 0,4 – 1 jednostki insuliny na 10 g węglowodanów przyswajalnych, czyli 1 WW. Wskaźnik insulina-wymiennik ustala się dla każdego chorego indywidualnie, a można to zrobić na podstawie glikemii, którą mierzy się 1,5 – 2 godziny po posiłku. Jeśli po tym czasie cukier będzie w normie, to oznacza, że dawka insuliny do posiłku oraz z uwzględnieniem glikemii wyjściowej, została obliczona prawidłowo. Poza tym wskaźnik ten może być inny dla różnych posiłków. Chory z cukrzycą najwięcej insuliny potrzebuje rano, gdyż wtedy właśnie dochodzi do uwalniania hormonów o działaniu przeciwstawnym do insuliny, np. adrenalina, kortyzol oraz hormon wzrostu. W związku z tym przelicznik insulina-wymiennik jest najczęściej najwyższy na śniadanie.
Aby osoba chora z cukrzycą umiała korzystać z tabeli wymienników węglowodanowych, a także umiała prawidłowo je sama obliczać, musi zostać tego nauczona. Dzięki temu będzie wiedziała, ile zamienników węglowodanowych ma dany produkt, a także jaką dawkę insuliny zażyć.
