Nadciśnienie tętnicze wciąż jest najważniejszym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia. Natomiast według Światowej Organizacji Zdrowia nadal jest taką pierwszą przyczyną przedwczesnych zgonów na całym świecie. Dlatego tak ważna jest wczesna diagnoza oraz rozpoczęcie odpowiedniego leczenia.
Jakie należy wykonać badania?
Kiedy u chorego zostanie rozpoznane nadciśnienie tętnicze, należy go poddać całościowej ocenie klinicznej, na którą składa się wywiad lekarski, badanie przedmiotowe oraz wybrane badania dodatkowe. Ocena kliniczna osoby chorej ma na celu ustalenie przyczyny podwyższonego ciśnienia oraz wskazania do badań diagnostycznych w kierunku postaci wtórnych nadciśnienia. Dzięki temu można także ustalić ewentualne powikłania narządowe i inne choroby oraz stopień ich zaawansowania. Pozwala także sprawdzić, czy współwystępuje cukrzyc i jej powikłania, a także czy współwystępują inne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego.
Badania podmiotowe
Badanie podmiotowe ma na celu zebranie informacji o tym, jak długo trwa nadciśnienie tętnicze, jakie były wcześniejsze wartości ciśnienia, a także jakie stosowano leczenie i jakie były tego efekty. Lekarz będzie również pytał o inne choroby, stosowane na nie leki, a także o używki i obecność czynników ryzyka.
Badanie przedmiotowe
W badaniu przedmiotowym zwraca się uwagę na patologie, które wskazują na wtórne nadciśnienie tętnicze, a także na powikłania narządowe. Lekarz odnotuje również informację o wzroście pacjenta, jego wadze, obliczy BMI i obwód talii, gdyż na podstawie tego oszacuje, czy występuje otyłość.
Badania dodatkowe u osób z nadciśnieniem tętniczym
U osób z nadciśnieniem tętniczym należy wykonać badania dodatkowe, które dzieli się na:
- podstawowe – które muszą być wykonane u każdego chorego;
- dodatkowe – które wykonuje się w miarę dostępności u wszystkich chorych;
- rozszerzone – które wykonuje się u niektórych chorych, aby pogłębić diagnostykę nadciśnienia, a prowadzi się ją w ośrodkach referencyjnych.
Z badań podstawowych u chorego należy wykonać:
- morfologię krwi;
- stężenie glukozy w osoczu na czczo albo doustny test obciążenia glukozą, gdy są wskazania;
- stężenie sodu i potasu w surowicy;
- stężenie cholesterolu całkowitego, frakcji HDL i LDL, a także poziom trójglicerydów;
- stężenie kreatyniny w surowicy oraz oszacowanie wielości filtracji kłębuszkowej;
- stężenie kwasu moczowego w surowicy;
- stężenie hormonu tyreotropowego w surowicy;
- aktywność aminotransferazy alaninowej w surowicy;
- badanie ogólne moczu z oceną osadu moczu;
- ocena albuminurii – test paskowy albo inny;
- 12-odprowadzeniowy elektrokardiogram.
Dzięki badaniom podstawowym można sprawdzić, czy występują powikłania narządowe nadciśnienia tętniczego.
Aby wykonać pełniejszą ocenę powikłań narządowych nadciśnienia, a także ocenić ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, a także w celu poszukiwania wtórnych postaci nadciśnienia, u każdego pacjenta z nadciśnieniem należy wykonać w miarę dostępności:
- badanie USG nerek z oceną dopplerowską przepływów w tętnicach nerkowych;
- badanie echokardiograficzne;
- obliczenie wskaźnika albumina/kreatynina – poranna próbka moczu;
- obliczenie wskaźnika aldosteronowo-reninowego po dwóch godzinach pionizacji u chorych z nadciśnieniem drugiego i trzeciego stopnia;
- badanie dna oka u chorych z nadciśnieniem drugiego i trzeciego stopnia.
Poza tym w zależności od wskazań przy diagnozie pacjentów z nadciśnieniem można rozszerzyć o:
- badanie dopplerowskie tętnic szyjnych;
- 24-godzinną rejestrację EKG przy zaburzeniach rytmu serca;
- badanie wskaźnika kostka-ramię;
- badanie prędkości fali tętna;
- ocenę wydalania sodu oraz potasu z moczem;
- ilościową ocenę białkomoczu/albuminurii.
Ocena globalnego ryzyka sercowo-naczyniowego
Globalne ryzyko sercowo-naczyniowe ocenia się u chorych z nadciśnieniem, a przy tym należy wziąć pod uwagę:
- wysokość ciśnienia (stopień);
- obecność innych klasycznych, a także nieklasycznych czynników ryzyka;
- subklinicznych uszkodzeń narządowych;
- powikłań sercowo-naczyniowych;
- PChN – czyli przewlekłą chorobę nerek.
Takie szacowane ryzyko można ocenić jako: niskie, umiarkowane, wysokie i bardzo wysokie.
Poza tym u każdego z nadciśnieniem zaleca się szacowanie globalnego ryzyka sercowo-naczyniowego, które będzie uwzględniało stadia zaawansowania choroby nadciśnieniowej:
- stadium 1 – to choroba niepowikłana, w której mogą współwystępować niemodyfikowalne i modyfikowalne czynniki ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych;
- stadium 2 – jest to choroba bezobjawowa, w której współwystępują powikłania narządowe choroby nadciśnieniowej, do których zalicza się przewlekłą chorobę nerek (trzeciego stopnia) i niepowikłaną cukrzycę;
- stadium 3 – jest to jawna choroba nadciśnieniowa, przy której występują powikłania w postaci chorób układu sercowo-naczyniowego albo ze współtowarzyszącą już bardziej zaawansowaną przewlekłą chorobę nerek (więcej niż trzeci stopień) albo wraz z cukrzycą z powikłaniami.
Ocena poziomu globalnego ryzyka sercowo-naczyniowego będzie miała wpływ na wybór strategii leczenia oraz agresywności leczenia nadciśnienia, a także na decyzję, czy trzeba włączyć leczenie pozahipotensyjne.
Nadciśnienie tętnicze to poważna choroba, której nie wolno bagatelizować. W związku z tym należy jak najwcześniej rozpocząć odpowiednie leczenie. Przy diagnozie nadciśnienia wykonuje się nie tylko pomiar ciśnienia tętniczego, ale również inne badania, które mają na celu sprawdzenie przyczyny choroby oraz jej ewentualnych powikłań.
