Cukrzyca ciążowa – czynniki ryzyka, diagnoza, leczenie oraz kontrolowanie przyrostu masy ciała

Cukrzyca ciążowa powinna być ciągle kontrolowana przez kobietę, gdyż nawet najmniejsze zaniedbania mogą doprowadzić do groźnych powikłań zarówno u płodu, jak i matki dziecka. Dlatego tak ważne jest nie tylko kontrolowanie poziomu glukozy, ale też przyrostu masy ciała w ciąży. Jakie są czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy ciążowej i jak ją diagnozować?

Czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy ciążowej

Czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy ciążowej to:

• nadwaga przed ciążą, czyli masa ciała, która jest wyższa ponad 20% od idealnej masy ciała;
• występowanie cukrzycy u rodziców bądź rodzeństwa;
• stwierdzenie przed ciążą podwyższonej glikemii na czczo albo upośledzenia tolerancji glukozy;
• urodzenie dziecka o wadze powyżej 4000 g w poprzedniej ciąży;
• poronienia, wady rozwojowe oraz obumarcia wewnątrzmaciczne w poprzedniej ciąży;
• przebycie cukrzycy ciążowej w poprzedniej ciąży;
• wiek powyżej 35 lat;
• obecność cukru w moczu albo zwiększona ilość płynu owodniowego.

Z kolei niskie ryzyko zagrożenia cukrzycą ciążową pojawia się, gdy:

• kobieta w ciąży należy do grupy etnicznej o niskiej częstości cukrzycy;
• brak stwierdzonej cukrzycy u rodzeństwa i rodziców;
• wiek matki poniżej 25 lat;
• prawidłowa masa ciała przed ciążą, ale też prawidłowy przyrost masy ciała w ciąży;
• pomiary przypadkowej glikemii nie przekraczają wartości prawidłowych.

Diagnozowanie cukrzycy ciążowej

W ciąży takim pierwszym zalecanym badaniem jest oznaczenie glikemii na czczo w czasie pierwszego badania krwi. Jeśli tutaj poziom glukozy bez czynników ryzyka będzie poniżej 92 mg/dl, to można stwierdzić, że nie występują zaburzenia tolerancji węglowodanów, a wtedy kolejną diagnostykę w kierunku cukrzycy ciążowej należy przeprowadzić pomiędzy 24 a 28 tygodniem ciąży.

Kobiety ciężarne, które mają czynniki ryzyka, podczas pierwszej wizyty powinny mieć wykonany test obciążenia 75 g glukozy (OGTT) po wcześniej kontroli glikemii na czczo. Dotyczy to również kobiet w ciąży bez czynników ryzyka, u których wynik był w przedziale 92 – 125 mg/dl.

Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników oraz Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego mówią, że w przypadku stwierdzenia glikemii na czczo powyżej lub równej 126 mg/dl, należy zrezygnować z wykonania obciążenia, ale też rozpoznać jawną cukrzycę. Jeśli natomiast wyniki OGTT będzie prawidłowy u kobiety w ciąży ze stwierdzonymi czynnikami ryzyka, to taki test trzeba powtórzyć pomiędzy 24 a 28 tygodniem ciąży, a nie stwierdzać już od razu, że przyszła matka nie ma cukrzycy.

Należy pamiętać o tym, że takim prawidłowym zakończeniem diagnostyki cukrzycy ciążowej będzie kontrola krzywa obciążenia 75 g glukozy, którą wykonuje się 6 tygodni po porodzie. Dopiero wtedy możliwe jest stwierdzenie, że zaburzenia tolerancji glukozy miały przemijający charakter i minęły po zakończeniu ciąży. Jednak kobiety ze stwierdzoną cukrzycą ciążową, pomimo prawidłowego wyniku testu obciążenia glukozą po połogu, powinny przynajmniej raz w roku kontrolować glikemię na czczo, a jeżeli planuje się kolejną ciążę, to warto zrobić test obciążenia 75 g glukozy.

Postępowanie w przypadku rozpoznania cukrzycy ciążowej

Kobieta z cukrzycą ciążową powinna monitorować przebieg choroby poprzez:

• kontrolowanie poziomu glukozy we krwi (zazwyczaj zaleca się cztery pomiary dziennie, czyli na czczo, jedną lub dwie godziny po głównych posiłkach, a w szczególnych przypadkach należy również sprawdzać poziom glukozy nawet przed pozostałymi posiłkami);
• przestrzeganie zaleceń dietetycznych, które zaproponowali lekarz i dietetyczka;
• kontrolowanie przyrostu masy ciała;
• wykonywanie ćwiczeń, które są zalecane w ciąży, ale pod warunkiem, że lekarz wyrazi na to zgodę;
• regularne kontrolowanie ciśnienia tętniczego krwi;
• jeśli nie ma prawidłowego wyrównania glikemii nawet przy przestrzeganiu diety, to konieczne jest włączenie insulinoterapii.

Kontrolowanie przyrostu masy ciała w ciąży

Zalecany przyrost masy ciała w ciąży zależy od:

• przedciążowej masy ciała ciężarnej;
• okresu ciąży;
• czy ciąża jest mnoga, a czy może pojedyncza.

W ciąży bardzo ważny jest prawidłowy przyrost masy ciała, który uzyskuje się poprzez prawidłową dietą. To nie prawda, że w ciąży należy jeść za dwoje. Należy zapewnić trochę większe dostarczanie kalorii niż przed ciążą, ale dla prawidłowego rozwoju dziecka, powinno to być około 200 – 300 kcal na dzień w stosunku do zapotrzebowania, jakie było przed ciążą. Te 200 – 300 kcal to na przykład równowartość dwóch kromek chleba.

Kobieta, która ma prawidłową masę ciała, powinna przybrać w czasie ciąży od 11 do 17 kg. Jeśli jedna występuje nadwaga albo zbyt niska masa ciała, to te zalecenia będą trochę inne. W ciągu trzech pierwszych miesięcy ciąży kobieta powinna przytyć od 1 do 2 kg, a w kolejnych miesiąca około 0,5 kg na tydzień.

W przypadku kobiet otyłych, które są narażone na cukrzycę ciążową, przyrost masy ciała w całej ciąży nie powinien być większy niż 7 kg. Natomiast u kobiet, które mają BMI >40 kg/m², zalecana będzie redukcja masy ciała.

Cukrzyca ciążowa to stan, w którym należy szczególnie o siebie dbać, dlatego tak ważne jest zrozumienie, jakie są przyczyny cukrzycy ciążowej, jak się ją diagnozuje oraz jakie są czynniki rozwoju cukrzycy. Poza tym kobieta powinna zostać poinstruowana, jak należy postępować przy cukrzycy ciążowej oraz jak kontrolować przyrost masy ciała.