Niektórzy uważają, że osteoporoza to tylko choroba kobiet. Jednak dotyka również mężczyzn. Rozwój osteoporozy związany jest z różnymi czynnikami. Na niektóre czynniki ryzyka w ogóle nie mamy wpływu, ale inne są od nas zależne. Jakie są przyczyny i czynniki ryzyka rozwoju osteoporozy?
Jak dochodzi do utraty masy kostnej?
Kości cały czas są remodelowane, ale tylko w takich prawidłowych warunkach. Jest to proces, na który składają się dwa podstawowe mechanizmy. Jednym z tych mechanizmów jest resorpcja kości, a drugim jest odtwarzanie ich przez specjalistyczne komórki, którymi są osteoklasty oraz osteoblasty. Przy osteoporozie dochodzi do zaburzenia tego procesu, ale też przesuwa się w stronę destrukcji masy kostnej, co powoduje spadek ich gęstości, a do tego zwiększa się ich podatność na złamania. Mają wpływ na to różne czynniki, które są odpowiedzialne za kontrolowanie pracy osteoblastów oraz osteoklastów. Na przykład takim ważnym zaburzeniem, które powoduje rozwój osteoporozy, są niedobory estrogenów, czyli żeńskich hormonów płciowych, które mają pośredni wpływ na funkcjonowanie komórek kościotwórczych. Poza tym do utraty masy kostnej dochodzi również w sposób fizjologiczny, czyli razem z wiekiem, co wynika z procesów starzenia się organizmu.
Osteoporoza jako wynik innych zaburzeń
Osteoporoza może być także schorzeniem wtórnym, do którego dochodzi w wyniku zaburzeń w funkcjonowaniu innych narządów, ale też może zostać wywołana przez ogólnoustrojowe jednostki chorobowe, np.:
- hipogonadyzm, a są to zaburzenia funkcji jąder albo jajników, co powoduje niewyrównane poziomy hormonów płciowych;
- choroby autoimmunologiczne, a przeważnie te związane ze zmianami reumatycznymi w obrębie stawów, np. reumatoidalne zapalenie stawów;
- zaburzenia endokrynologiczne, które związane są z narządami układu hormonalnego, a będzie to, np. zespół Cushinga, niedoczynność i nadczynność tarczycy, akromegalia, cukrzyca typu 1 oraz typu 2, a także zaburzenia czynności przytarczyc, a odpowiadają one za regulowanie gospodarki wapniowej organizmu;
- zespół złego wchłaniania, który powoduje nieprawidłowe pobieranie niektórych związków chemicznych ze spożywanego jedzenia;
- przewlekłe zaburzenia czynności nerek;
- długotrwałe unieruchomienie pacjenta;
- niektóre choroby onkologiczne, a przeważnie te związane z układem krwiotwórczym.
Osteoporoza jako wynik stosowania niektórych leków
Ryzyko rozwoju osteoporozy zwiększa również długotrwałe stosowanie niektórych leków, takich jak:
- inhibitory pompy protonowej, które stosuje się przy chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy;
- związki litu, które wykorzystuje się w leczeniu psychiatrycznym;
- glikokortykosteroidy;
- antykoagulanty, które podaje się chorym, którzy muszą być unieruchomieni, np. po operacjach ortopedycznych;
- hormony tarczycy, które stosuje się przy jej niedoczynności;
- substancje stosowane w leczeniu onkologicznym, np. leki stosowane na raka piersi.
Czynniki ryzyka osteoporozy, na które człowiek nie ma wpływu
Do tych czynników zalicza się:
- wiek – od około 40. roku życia przeważa rozpad kości, a do tego spada zwartość składników mineralnych w kościach i do tego powoli, ale też stale spada masa kości;
- płeć – u kobiet ryzyko pojawienia się osteoporozy jest wyższe, co jest związane z brakiem estrogenu po menopauzie, co prowadzi do uwalniania się wapnia z kości;
- budowa ciała – osoby szczupłe od urodzenia mają mniejszą masę kostną, a przez to są bardziej podatni na osteoporozę;
- predyspozycje genetyczne – badacze uważają, że osteoporoza może być dziedziczona, a jej występowanie w rodzinie zwiększa ryzyko pojawienia się jej u dzieci.
Czynniki ryzyka osteoporozy, na które człowiek ma wpływ
Do tych czynników zalicza się:
- brak aktywności fizycznej – ruch jest ważny, ponieważ wzmacnia muskulaturę, a do tego nasila metabolizm w tkance. Poza tym regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych wpływa na budowanie kości. Z kolei brak ruchu przyczynia się do rozpadu kości. Poza tym, osoby, które nie ćwiczą, będą łatwiej potykały się i upadały, a to z kolei prowadzi do złamań kości;
- brak odpowiedniej dawki wapnia oraz witaminy D – wapń to bardzo ważny składnik substancji kostnej, a bez witaminy D organizm nie będzie w stanie kumulować wapnia w kościach;
- papierosy i alkohol – palenie może powodować zaburzanie metabolizmu w kościach i poprzez to zwiększa się ryzyko osteoporozy. Z kolei alkohol uszkadza komórki kostne, a jego nadużywanie może doprowadzić do niedożywienia i zaburzeń przemiany witamin.
Osteoporoza to podstępna choroba, na którą mają wpływ różnorodne czynniki. Zalicza się do nich zarówno czynniki, na które nie mamy wpływu, jak i te, które są od nas zależne. Dlatego warto zadbać o swoje kości i zacząć się ruszać, przestać palić i pić alkohol, a także stosować odpowiednią dietę.