Otyłość to przewlekła choroba, w której dochodzi do patologicznego zwiększenia ilości tkanki tłuszczowej. Jest to choroba, która u dzieci nie pojawia się z dnia na dzień, ale może rozwijać się nawet przez lata. Dlatego warto obserwować swoje dzieci i zabierać je na badania kontrolne.
Diagnoza otyłości u dzieci i młodzieży
Obecnie w diagnozie otyłości wykorzystuje się tzw. wskaźnik masy ciała BMI. Ten wskaźnik u dzieci i młodzieży poniżej 18. roku życia należy odczytywać z tabel albo siatek centylowych, które będą odpowiednie dla wieku oraz płci. Takie siatki opracowywane są w poszczególnych krajach.
Nadwagę u dzieci można stwierdzić, gdy BMI mieści się w przedziale od 90 do 97 centyla w odniesieniu do płci i wieku. Z kolei otyłość stwierdza się, gdyż BMI jest większe niż 97 centyla w odniesieniu do płci oraz wieku.
Aby postawić odpowiednią diagnozę, u dziecka z otyłością wykonuje się następujące badania podmiotowe:
- przebieg oraz sposób odżywiania się matki w czasie ciąży;
- sposób karmienia dziecka w okresie niemowlęcym;
- sposób odżywiania się rodziny, czyli częstość spożywanych posiłków, a także ilość i rodzaj;
- ocena stylu życia danej rodziny, czyli sposób spędzania wolnego czasu, ulubiona aktywność fizyczna.
Natomiast w badaniu przedmiotowym należy sprawdzić:
- typ budowy oraz stopień otyłości u dziecka;
- typ otyłości, a także rozmieszczenie tkanki tłuszczowej;
- ocena powikłań otyłości, czyli rozstępy, hirsutyzm, nadmierne pocenie się, grzybica w fałdach skórnych, a także próchnica zębów, płaskostopie, koślawość kolan, zmiany zwyrodnieniowe, rzekoma ginekomastia, czy pojawiły się cechy przyspieszonego dojrzewania płciowego oraz czy jest nadciśnienie tętnicze i cechy przerostu lewej komory serca.
Z badań laboratoryjnych konieczne będzie sprawdzenie:
- profilu lipidowego, czyli cholesterolu całkowitego, cholesterolu HDL i LDL oraz trójglicerydów;
- gospodarki węglowodanowej, czyli potrzebna będzie glikemia na czczo, a u dziecka z otyłością zaleca się zrobienie krzywej cukrowej oraz krzywej insulinowej po obciążeniu glukozą, a do tego obliczenie wskaźnika insulinooporności HOMA;
- ASPAT oraz ALAT, czyli próby wątrobowe;
- TSH, a jest to badanie, które pozwala ocenić prawidłowe funkcjonowanie tarczycy.
Dodatkowo można wykonać inne badania, które dobiera się indywidualnie w zależności od potrzeb otyłego dziecka, czyli:
- dno oka;
- EKG – w celu zbadania chorób mięśnia sercowego.;
- ABPM – to wielogodzinne monitorowanie ciśnienia tętniczego;
- USG narządów jamy brzusznej;
- badanie stawów biodrowych oraz kolanowych za pomocą RTG.
Typy otyłości u dzieci i młodzieży
Wyróżnia się dwa typy otyłości:
- otyłość prostą, czyli pierwotną, która stanowi 90% wszystkich przypadków otyłości, a rozwija się ona w wyniku długotrwałego utrzymywania się dodatniego bilansu energetycznego;
- otyłość wtórna, która stanowi 10% wszystkich przypadków otyłości, a powstaje w wyniku określonej jednostki chorobowej albo może być skutkiem podawania niektórych leków.
Przyczyny otyłości
Wśród przyczyn otyłości prostej wyróżnia się czynniki:
- genetyczne – tutaj zalicza się: poziom łaknienia, podstawową przemianę materii, osobniczą masę ciała, a także spontaniczną aktywność fizyczną;
- środowiskowe – tutaj ważne znaczenie ma: nieprawidłowe odżywianie się, mała aktywność fizyczna, niedobór snu oraz stres.
Z kolei przyczyny otyłości wtórnej to:
- czynniki genetyczne – np. mutacja genu receptora melanokortyny, zespół Downa, zespół Turnera, zespół Cohena, a także hipochondroplazja;
- czynniki hormonalne – np. niedoczynność tarczycy, wrodzony przerost nadnerczy oraz rzekomą nadczynność przytarczyc;
- uszkodzenie podwzgórza, czyli tzw. otyłość podwzgórzowa – np. guzy okolicy podwzgórzowej, neuroinfekcje, urazy czaszkowo-mózgowe, a także zabiegi neurochirurgiczne;
- stosowane leki – np. glikokortykosteroidy, estrogeny, progesteron, leki antydepresyjne, neuroleptyki oraz antyhistaminiki, a przeważnie te starej generacji.
Powikłania otyłości u dzieci i młodzieży
Powikłania otyłości u dzieci mogą być wielokierunkowe. W wyniku takiej otyłości mogą pojawić się:
- zaburzenia endokrynologiczne – insulinooporność, hiperinsulinizm, nieprawidłową glikemię na czczo, cukrzycę typu 2, nieprawidłową tolerancję glukozy, wczesne dojrzewanie płciowe – przeważnie u dziewcząt, a także zespół policystycznych jajników;
- zaburzenie gospodarki lipidowej – podwyższone stężenie trójglicerydów, podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego, a także obniżony poziom dobrego cholesrterolu HDL;
- zaburzenia układu sercowo-naczyniowego – nadciśnienie tętnicze, zwiększona masa lewej komory serca, przewlekły stan zapalny, choroba niedokrwienna serca, a także zwiększone ryzyko problemów sercowo-naczyniowych w życiu dorosłym;
- zespół metaboliczny;
- choroby płuc – obturacyjny bezdech senny oraz gorsza tolerancja wysiłku fizycznego;
- choroby nerek – szkliwienie kłębuszków nerkowych;
- choroby układu kostno-stawowego – skolioza, bóle kręgosłupa, hiperlordoza, płaskostopie, koślawość kolan oraz zwiększone ryzyko złuszczenia głowy kości udowej;
- choroby układu pokarmowego – kamica pęcherzyka żółciowego, niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby, choroba refluksowa przełyku;
- zaburzenia emocjonalne – depresja, niska samoocena, izolacja społeczna oraz zaburzenia jedzenia;
- zwiększone ryzyko pojawienia się otyłości w wieku dorosłym.
Otyłość to problem, z którym borykają się nie tylko osoby dorosłe, ale również dzieci i młodzież. Kiedy jednak otyłość nie jest wywołana innymi chorobami albo stosowanymi lekami, to można skutecznie jej przeciwdziałać. Jeśli dziecko ma otyłość, to należy jak najwcześniej podjąć odpowiednie leczenie.
